عقد موقت و دائمی کلبه وصال یار در مشهد

در فقه شیعه ، یکی از انواع عقد نکاح ، عقد نکاح موقت می باشد که به آن صیغه یا ازدواج موقت نیز گفته می شود . عقد موقت ، در واقع عقدی است که بر خلاف عقد دائم ، برای مدت زمان و مهریه مشخص و معینی جاری می شود و زن و مرد را به زوجیت یکدیگر در می آورد. مهم است که هنگام جاری شدن صیغه عقد موقت مهریه عقد موقت زن و مدت دقیق عقد مشخص و معلوم باشد؛ در غیر این صورت عقد موقت یا صیغه صحیح نیست.

برای اینکه صیغه منعقد شود تنها لازم است که زن و مرد جمله صیغه را بخوانند و پس از آن به ازدواج یکدیگر در می آیند و محرمیت حاصل می شود. جمله صیغه می تواند توسط مرد، زن و یا به نمایندگی از آن دو توسط وکیل قرائت شود که با توجه به اینکه چه کسی آن را می خواند عبارت های آن متفاوت است. طبق نظر برخی از مراجع تقلید ترجمه فارسی آن را هم می توان خواند و مورد قبول است. جمله صیغه از قرار زیر است:

1. جمله صیغه محرمیت برای زن از این قرار است: “زوجتک نفسی فی المده المعلومه، علی المهرالمعلوم” با ترجمه: “من خودم را به همسری تو در آوردم با مدت معین و با مهر معین.” و سپس مرد باید پاسخ بدهد: “قبلت” یعنی “قبول کردم.

2. خطبه صیغه برای مرد این است: “زوجت موکلتی (نام زن) نفسی، فی المده المعلومه، علی المهر المعلوم” که یعنی:”من موکلم را به ازدواج خود در آوردم در مدت و مهر مشخص شده.” و در جواب آن زن باید بگوید: “قبلت التزویج” و ترجمه آن:” قبول کردم این ازدواج را” است.

3. جمله صیغه برای شخص سوم: “زوجت موکلتی (نام زن) موکلی (نام مرد) فی المده المعلومه علی المهر المعلوم” یعنی “موکل خودم (نام زن) را به تزویج (نام مرد) در آوردم، در مدت مشخص و با مهریه ی مشخص” و سپس به وکالت از مرد بگوید: “قبلت التزویج لموکلی (نام مرد)” که ترجمه آن “قبول کردم این ازدواج را” است.

برای اینکه آثار حقوقی و شرعی عقد موقت جاری شود باید شرایطی را داشته باشد. این شرایط شامل شرایط صحت عقد نکاح به صورت کلی، که باید هم در صیغه هم در نکاح دائم وجود داشته باشد، و شرایط اختصاصی صحیح بودن عقد، که فقط مختص به ازدواج موقت بوده، می باشد و در صورت نبود هر کدام از این شرایط عمومی و اختصاصی، عقد موقت صحیح نخواهد بود. شرایط صحیح بودن صیغه عبارتند از:

1. شرایط عمومی صحت ازدواج موقت: داشتن قصد برای ایجاد عقد، رضایت داشتن برای انعقاد عقد، نبودن مانع برای ازدواج به طور مثال زن شوهر نداشته باشد، و در آخر هم رعایت شرایط ازدواج موقت دختر باکره ؛ یعنی اذن پدر یا جد پدری آنها .

2. شرایط اختصاصی صحت ازدواج موقت: تعیین مدت برای ازدواج موقت و تعیین مهریه عقد موقت.

به موجب قانون مدنی ، در عقد دائم رابطه توارث میان زن و مرد شکل می گیرد یعنی آن ها در صورت فوت دیگری از هم ارث می برند . اما در صیغه رابطه توارثی میان زن و مرد شکل نمی گیرد . یعنی اگر یکی از مرد و زنی که به عقد موقت به زوجیت هم در آمده اند فوت کند ، دیگری از ایشان ارث نمی برد حتی اگر در عقد شرط شده باشد. تنها در صورتی اموال زن یا شوهر در ازدواج موقت به همسرش می رسد که این را وصیت کند.
هرچند زن و شوهر از هم در ازدواج موقت ارث نمی برند، در صورتی که نتیجه ازدواج آن ها فرزند یا فرزندانی باشد، آن ها از پدر و مادر خود، و والدین آن ها از فرزندان ارث خواهند برد.

سوال مهمی که معمولا در خصوص صیغه مطرح می شود ، در مورد نفقه زن در صیغه است . به بیان دیگر ، آیا مرد موظف است که در عقد موقت یا صیغه به همسر خود نفقه دهد و اگر نه شرایط نفقه در عقد موقت چیست؟ در عقد دائم مرد مکلف است که نفقه زن خود را تامین نماید و در صورتی که از این تکلیف خود سر باز زند، ضمانت اجراهایی در قانون تعریف شده است که زن می تواند با استفاده از آن و با مراجعه به دادگاه نفقه خود را بگیرد.

مطابق قانون مدنی، مرد تکلیفی بابت پرداخت نفقه به همسر موقت خود ندارد . بلکه زن تنها در صورتی مستحق نفقه در ازدواج موقت است که توافقی حاصل شده باشد یا عقد بر مبنای آن جاری شده باشد به این معنی که در حین عقد شرط شود که به زن حتما نفقه تعلق گرفته شود.

صیغه هم مانند ازدواج دائمی منحل می شود با این حال یکی از تفاوت هایی که ازدواج موقت با دائم دارد این است که در ازدواج موقت نمی توان طلاق گرفت و زن و شوهر باید برای اتمام رابطه زوجیت خود باید تا پایان مدت صیغه صبر کنند. در صورتی که صیغه طولانی تر باشد، راهکار های دیگری برای خاتمه زوجیت در قانون پیش بینی شده است. شرایط انحلال عقد موقت از قرار زیر است:

1. فوت یکی از زوجین: در این مورد تفاوتی میان ازدواج دائم و موقت نیست و در صورتی که زن یا شوهر فوت کند، ازدواج آن ها منفسخ می شود.

2. بذل مدت؛ که به معنای بخشیدن مدت زمان باقی مانده از صیغه است . بذل مدت ازدواج موقت از جمله اختیارات شوهر می باشد و هر زمان که بخواهد می تواند مدت باقی مانده را به زن ببخشد و به عقد موقت خاتمه دهد. شوهر می تواند در زمان انعقاد ازدواج موقت به زن، وکالت در بذل بدهد و با استناد به آن زن می تواند هر زمان که بخواهد. مدت باقی مانده از ازدواج را بذل کند.

3. انقضای مدت؛ انقضای مدت در عقد موقت عبارت است از پایان یافتن مهلت یا مدتی که حین عقد موقت یا صیغه تعیین شده است که پس از سپری شدن این مدت، بین زن و مرد دیگر رابطه زوجیت نیست.

عده، مدت زمانی است که زن باید صبر کند تا بتواند ازدواج مجدد، اعم از موقت یا دائمی داشته باشد. هدف از وجود عده مشخص شدن نسب فرزندانی است که ممکن است بوجود بیاید و در گذشته اگر زن بلافاصله پس از جدایی یا مرگ شوهرش ازدواج می کرد در حالی که از همسر قبلی خود باردار بود، تشخیص اینکه آن فرزند متعلق به چه کسی است، دشوار بوده است.